Histrionische Persoonlijkheidsstoornis
(Theatrale persoonlijkheidsstoornis)

Herkenning
Wanneer zij niet in het middelpunt staan, voelen mensen met een histrionische of theatrale persoonlijkheidsstoornis zich gauw ongemakkelijk. Zij kunnen zich dan opvallend gaan gedragen of seksueel uitdagend doen. Hun gevoelsuitingen lijken meestal oppervlakkig te zijn, al worden ze gebracht alsof ze veel diepgang hebben. Zij kunnen makkelijk in huilen uitbarsten of kwaad worden wanneer zij teleurgesteld zijn en niet de aandacht en complimentjes krijgen die zij denken te verdienen.

Het uiterlijk is soms heel belangrijk voor hen. Ook laten zij zich gemakkelijk beïnvloeden door suggesties van anderen en beweren zij makkelijk het tegenovergestelde van wat ze net zeiden. Ze beschouwen relaties vaak als intiemer dan ze in werkelijkheid zijn. In geflirt en seksuele avances lijken zij ervarener dan zij in werkelijkheid zijn. Het gaat meer om de geruststelling en bevestiging dat zij aantrekkelijk zijn en in feite komen seksuele functiestoornissen geregeld voor bij mensen met een theatrale persoonlijkheid.
De sterke afhankelijkheid van de bevestiging door anderen maakt dat zij soms erg goedgelovig en lijdzaam zijn. Wanneer zij onder hoge emotionele druk komen te staan schiet hun werkelijkheidszin gauw tekort en kunnen korte psychotische reacties optreden. Ook kunnen zij door sensatiezucht in aanraking komen met drugs of dingen doen waar zij later spijt van hebben.

Mensen die in het middelpunt van de belangstelling staan zijn niet per definitie aanstellers of theatrale persoonlijkheden. Sommige mensen zijn gewoon interessant, maar mensen die denken dat zij niet interessant zijn leggen er vaak een schepje boven op. Ze doen interessant waardoor ze aan echte gevoelens voorbij lijken te gaan. Mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis maken een kinderlijke indruk, willen aandacht en bevestiging en hebben het vaak over lichamelijke dingen: het uiterlijk, mogelijke ziektes en kwalen. Terwijl ze zich niet belangrijker voordoen dan ze zijn kunnen mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis toch vaak erg egocentrisch zijn. Ze kunnen heel boos uitvallen maar ook dat duurt meestal niet lang. Het zijn mensen waar je je niet gauw mee verveelt. Er wordt bij de theatrale persoonlijkheidsstoornis gauw gezegd dat het om aanstellers gaat, maar zo ervaart betrokkene het zelf niet.

Achtergrond
Mensen met een histrionische of theatrale persoonlijkheidsstoornis worden gekenmerkt door hun kleurrijk, extravert en dramatisch gedrag. Zij zijn heftig emotionele mensen, maar hebben moeite om lange diepgaande relaties aan te gaan. Zij staan graag in het middelpunt van de belangstelling en hebben de neiging met uiterlijk vertoon te proberen verleidelijk te zijn of je aandacht op te eisen.

Vroeger werd het ook dramatische persoonlijkheid of hysterische karakter genoemd. Er zijn niet veel goede studies gedaan maar ongeveer 2 tot 3 procent van de bevolking zou lijden aan een theatrale persoonlijkheidsstoornis. In psychiatrische instellingen (zowel klinisch als poliklinisch) kan dit percentage oplopen tot 10 tot 15 procent. Vrouwen krijgen vaker de diagnose. Er zijn studies die een verband hebben aangetoond met alcoholmisbruik en het hebben van een veelheid van lichamelijk klachten zonder duidelijke oorzaak. Bij het ouder worden nemen de problemen van een histrionische/theatrale persoonlijkheidsstoornis meestal vanzelf wat af.

Behandeling
Vanwege alle dramatiek lijkt het meestal heel leuk om met mensen om te gaan die een histrionische/theatrale persoonlijkheidsstoornis hebben. Alleen een beetje vermoeiend misschien. Dichterbij is het echter vaak een slopende taak om tegemoet te moeten komen aan zoveel behoefte aan aandacht en bewondering. Met charme en een beetje suggestie kun je meestal wel voorkomen dat het tot ernstige conflicten komt maar soms herken je de persoon nauwelijks meer omdat die ineens heftig om wraak roept. Door toe te geven ontloop je heftige verwijten en kan het best een tijd goed gaan. Wees er op bedacht dat achter al het theater een zeer onzeker en angstig iemand schuilgaat maar laat je niet verleiden tot eindeloze gesprekken over zijn of haar minderwaardigheidscomplex. Wil je zo iemand werkelijk helpen dan moet je veel tijd en geduld hebben.

Patiënten met een histrionische/theatrale persoonlijkheidsstoornis weten vaak niet wat ze echt voelen. In een psychotherapie kan de aandacht daarop gericht worden. De therapeut kan helderheid en orde brengen in de verwarrende veelheid van emoties. Ook in groepstherapie kunnen mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis veel leren. Het is soms wel een pijnlijk proces om te leren hoe lichamelijk klachten verband houden met psychische spanning en al helemaal om er zelf wat aan te moeten doen.